Theo Hiệp hội Cà phê – Cacao Việt Nam (Vicofa) kim ngạch xuất khẩu cà phê niên vụ 2020 – 2021 đạt 2,8 tỷ USD, tương đương so với niên vụ 2019 – 2020 mặc dù lượng giảm khoảng 10% xuống 1,5 triệu tấn.
Vicofa cho biết trong 10 năm tới (2030), mục tiêu kim ngạch xuất khẩu cà phê đạt 5 – 6 tỷ USD, tức gấp hơn 2 lần so với hiện tại, với phương châm “Năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng”.
Có thể thấy chiến lược ngành cà phê trong thời gian tới là đẩy mạnh mặt hàng cà phê chế biến (cà phê rang xay, cà phê hòa tan,..) hơn là chú trọng vào số lượng cà phê nhân như hiện nay bởi bài học quá khứ cho thấy nếu tăng diện tích hơn nữa, cơn ác mộng dư cung, giá giảm sẽ quay trở lại.
Trong niên vụ 2020 – 2021, Việt Nam xuất khẩu được 121 nghìn tấn, kim ngạch 433 triệu USD cà phê chế biến sâu. Như vậy, mặc dù lượng chỉ chiếm 8% nhưng kim ngạch xuất khẩu cà phê chế biến chiếm 15% tổng kim ngạch của mặt hàng này.
Giá cho một tấn cà phê chế biến trung bình đạt gần 3.600 USD/tấn trong khi giá cà phê nhân trên sàn khoảng 2.400 USD. Đó là chưa kể, cà phê Việt Nam phải chịu cảnh “trừ lùi”. Có thời điểm, cà phê nhân Việt Nam bị trừ lùi mức cao kỷ lục lên tới 500 USD/tấn.
Theo ông Đỗ Hà Nam Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn INTIMEX, đồng thời cũng là Phó chủ tịch Vicofa, hiện nay hiện nay cà phê Việt Nam đang rẻ nhất thế giới, thay vì Brazil trước đây do cơ chế trừ lùi.
“Giá của Việt Nam phải trừ lùi tới 450 – 500 USD/tấn. Lịch sử ngành cà phê Việt Nam chưa bao giờ phải trừ lùi nhiều như thế. Trong khi đó, giá cà phê của Brazil là giá cộng”, ông Nam nói.
Do vậy, vị này cho rằng giải quyết bài toán 6 tỷ USD đồng nghĩa với việc nâng tỷ lệ cà phê chế biến từ dưới 10% như hiện nay lên khoảng 25% hoặc thậm chí phải hơn vậy.
“Nếu chúng ta làm được như Indonesia khi đưa 50% sản lượng cà phê vào trong sản xuất cà phê hòa tan thì sự lệ thuộc vào “các nhà điều tiết” thị trường cà phê nhân sẽ không còn là cơn ác mộng nữa”, ông Nam nói.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại, để nâng tỷ trọng cà phê chế biến là một thách thức lớn với doanh nghiệp do trình độ công nghệ, vận hành nhà máy phức tạp và nhận thức của người nông dân.
Trong suốt 4 niên vụ qua (2017- 2018 đến 2020 – 2021), lượng cà phê chế biến xuất khẩu mới chỉ tăng khoảng 10%, dao động khoảng 110 – 130 nghìn tấn.
